مراتب قوه علميه
مراتب قوه علميه
اولين مرتبة آن، تهذيب ظاهر است به استعمال شرايع نبوى و نواميس الهى. اين مرتبه «تجليه» ناميده مى شود. به عبارت روشنتر، تجليه عبارت از آن است که نفس، قوا و اعضاى خود را وادار کند که تحت انقياد به احکام شرعى و نواميس الهى و اطاعت از آنها به مراقبت کامل بپردازند و اوامر و دستورات شرع اطاعت کرده، از محرمات آن اجتناب کنند، تا آثار طهارت ظاهرى در ظاهر، يعنى در بدن نمايان شود و نفس به تدريج بتواند ملکه تسليم و انقياد را، براى سلوک در طريق حق تعالى را به دست آورد. متکفل بر حصول اين مرتبه، علم فقه بر طريق حقة جعفرى است نه غير آن.
دومين مرتبه اش تهذيب باطن از ملکات پست و نقض آثار شواغل آن از عالم غيب است. نام این مرتبه «تخليه» است. به عبارت ديگر، تخليه يعنى نفس از زيانهاى اجتماعى و نام اين مرتبه انفرادى و مفاسد آنها اعراض و از عواقب وخيم دنيوى و اخروى احتراز کند؛ مانند حسد و حرص و کبر و عجب و ساير اخلاق رذيله که در کتابهاى اخلاقى بيان شده است. رفع اين رذايل اخلاقى از نفس، مانند علاج بدن از امراض جسمانى و نوشيدن مسهل و خوردن دارو، براى دفع آنهاست. همان گونه که غذاى مقوى و خوب، مادامى که جسم مريض باشد، سودى نمى بخشد و بايد طبيب ابتدا جسم را مداوا و معالجه کند و سپس با غذاهاى مقوى آن را تقويت نمايد، مادامى که امراض روحى و رذايل اخلاقى از نفس جدا نگردند و نفس سالم نباشد، ملکات فاضله سودى نمى بخشند.
سومين مرتبه، بعد از اتصال به عالم غيب حاصل شود و آن آراستن نفس به صور قدسيه ناميده مى شود. اين مرتبه «تحليه» نامیده می شود. به عبارت ديگر تحليه عبارت است از اين که نفس بعد از حصول مرتبة تخليه به زينت اخلاق حميده و ملکات فاضله جميله، که در نظام اجتماعى و رشد فرد و تکامل آن بس مؤثر است، آراسته و مزّين گردد. پس تحليه طهارتى معنوى است و مادامى که اين طهارت براى انسان محقق نشود او به حقيقت، ظاهر و پاک نيست؛ اگر چه ظاهرش متصف به طهارت باشد. اتصاف نفس به آن، چون تقويت مريض بعد از خلاصى از مرض، با غذاهاى مقوى است.
چهارمين مرتبه، تجلياتى است که به دنبال ملکه اتصال و انفصال برايش روى مى دهد و آن، ملاحظه جمال و جلال خداوند و انحصار نظر به کمال اوست. تا هر قدرتى را در جنب قدرت کاملش، مضمحل و هر علمى را در علم شاملش، مستغرق و بلکه هر وجودى را فايض از جنابتش بيند. به اين مرتبه «فناى در حق» گویند، که خدا بر ما و جمیع مؤمنان، اين نعمت عظما را روزى کند و ما را بدان غايت قصوا برساند. اين مرتبه، خود سه مرتبه دارد: محو و طمس و محق.
منبع: رساله لقا الله
بسم الله خیر الاسماء