نکته ای بسیار مهم در عرضه امانت بر انسان

نکته ای بسیار مهم در عرضه امانت بر انسان

ساعت ده و ده دقيقه شب پنجشنبه دهم رجب 1388 ه ق در قم سوره مباركه احزاب را تلاوت مى ‏كردم به آخر آن رسيدم كه‏ إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ‏ الخ. معنى آن باين نحو در دلم القاء شده كه انسان است فقط قابل حمل قرآن است جز اينكه بخود ظالم است و از مقامش جاهل كه نميداند در اهمال و اعراضش از قرآن چه حقائقى را از دست مى‏دهد و چه ضررى باو توجه مينمايد. غرض اينكه انه كان ظلوما جهولا علت براى حمل آن نيست كه چون ظلوم و جهول بود حمل آن كرد تا به تكلفاتى كه قوم در معنى آن دارند مرتكب شويم بلكه اين خود جمله مستأنفه است كه حق جلت عظمته از انسان خبر ميدهد كه ظلوم و جهول است. و قوله ليعذب الله الخ متعلق به عرضنا ميباشد خلاصه اينكه قرآن كريم حقيقت عالم و صورت كتبيه انسان كامل حضرت خاتم- النبيين محمد بن عبد الله صلى الله عليه و آله و سلم است و هر فردى از افراد انسان بهر اندازه‏اى كه جانش آن حقيقت را واقعا نه لفظا دارا است بهمان اندازه بانسان كامل نزديك است و از حقيقت عالم برخوردار شد و چون منافقين و منافقات و مشركين و مشركات از آن دور شدند از دست خود در عذاب خواهند بود و اسناد يعذب به الله مجاز است چه اگر قرآن نازل نميشد گمراهى و دورى آن فرق از حقيقت معنى نداشت پس كان الله اضلهم و عذبهم ولى مؤمنين و مؤمنات چون جانشانرا باين نور الهى منور كرده و از رين نفس خلاصى يافتند در آسايش‏اند كه مشمول غفران و رحمت شدند. و آيتان ليعذب بعد از انه كان ظلوما جهولا در اين معنى لطيف كه گفتيم نيك دال است. راقم رساله‏اى در تفسير آيه عرض امانت نوشته است.

منبع: هزار و یک نکته، نكته 727

زمان بین الطلوعین

زمان بین الطلوعین

در شب پنجشنبه 21 ماه رجب 1387 ه ق به استادحضرت علامه طباطبائى صاحب الميزان عرض كرده ‏ام جناب آقا دستور العملى كه براى بين الطلوعين فرموده ‏ايد، گاهى مقدسى من گل مى‏ كند روزه مى‏گيرم، علاوه اين كه ماه مبارك رمضان در پيش است و انسان وقتى كه سحر خورده ديگر در بين الطلوعين حالى براى خلوت و ذكر ندارد، آيا مى‏ شود كه در اين صورت دستور را در وقت ديگر انجام دهم؟

فرمودند: آقا من هم اين سئوال را از مرحوم قاضى (جناب آية الله حاج سيد على قاضى تبريزى رضوان الله عليه) كرده ‏ام، در جواب فرمود: آرى مى ‏توانى به وقت ديگر افكنى و اين آيه مباركه سوره فرقان را قرائت كرد: وَ هُوَ الَّذِي جَعَلَ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ خِلْفَةً لِمَنْ أَرادَ أَنْ يَذَّكَّرَ أَوْ أَرادَ شُكُوراً (آيه 62) در اين كريمه خلفة و يذكر و شكور خيلى لطيف و با مقام نيك مناسب است.

منبع: هزار و یک نکته، نكته 702

دعای عدیله

دعای عدیله

دعاى عديله را از اين جهت عديله گويند كه انسان در هنگام موت پناه ميبرد بخدا از عدول از ايمان و فى دعاء اول ليلة من رجب من مصباح شيخ الطائفة: اللهم انى اعوذ بك من العديله عند الموت، دعاى معروف عديله را منسوب به امير المؤ- منين على عليه السلام دانسته‏اند و مرحوم حاج ميرزا ابراهيم سبزوارى بر آن شرحى حكيمانه و عارفانه نوشته است، راقم گويد سياق دعا به اعلى صوت خود فرياد مى‏كشد كه از منشئات بعضى از علماى اماميه است فتامل. (نكته 851).

منبع: هزار و یک نکته، نکته 134

در شب قدر چه کنیم؟

در شب قدر چه کنیم؟

از جناب صدوق ابن بابويه- رضوان الله تعالى عليه- در احياى شبهاى بيست و يكم و بيست و سوم ماه مبارك رمضان كه ليالى قدرند در مفاتيح محدث قمى- ره- چنين نقل شده است: قال شيخنا الصدوق فيما أملى على المشايخ فى مجلس واحد من مذهب الامامية: و من أحيى هاتين الليلتين بمذاكرة العلم فهو افضل. انتهى.

يعنى افضل اعمال در احياى اين دو شب قدر مذاكره علم است.

منبع: نکته 673 هزار و یک نکته

شب قدر

شب قدر

به نص صريح قرآن مجيد، قرآن در شهر رمضان در ليله مباركه قدر نازل شده است. إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ (قدر آيه 2) إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ (حم دخان آيه 4) شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ‏ (بقره آيه 186).

ليلة القدر و يوم الله را مراتب و مظاهر بسيار است، چنانكه همه حقايق نظام هستى بدين منوال‌‏اند كه نسبت دانى به عالى نسبت فرع به اصل و ظل به ذى ظل است و هر مرتبه را احكامى خاص است و در عين حال از غيب تا عين، وحدت هويت هر يك محفوظ است. و زمان را اصلى مفارق است كه علت و روح آنست و با وى معيت وجودى طولى دارد.

از آن روح كه اصل مفارق است تعبير به دهر مى ‏نمايند كه دهر روح زمان است و نسبت دهر به زمان نسبت روح به جسد است، چنانكه نسبت سرمد به دهر؛ كه موجودات سرمدى مبادى و علل موجودات دهرى، و موجودات عالم دهر مبادى و علل وجودات زمان و زمانى هستند، خلاصه سرمد روح دهر است و دهر روح زمان است. بنابراين در بسيارى از موارد كه از زبان اهل بيت عصمت و وحى، به زمان مانند مخاطبه با ذوى العقول خطاب م ى‏شود بايد بلحاظ خطاب به اصل و مبدأ زمان بوده باشد كه از مفارقات نوريه و از دار آخرت است و دار آخرت حيوة و شعور است‏ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ‏ (عنكبوت 66).

از باب مثال دعاى چهل و پنجم صحيفه سجاديه در وداع شهر رمضان است در اين دعا، امام خطاب به ماه مبارك رمضان مى ‏نمايد و چندين بار وى را سلام مى‏ كند و او را وداع مى ‏نمايد و مى ‏فرمايد: السلام عليك يا شهر الله الاكبر و يا عيد أوليائه. السلام عليك يا اكبر مصحوب من الاوقات.

مراتب حقايق ممكنه را بحسب نشئات بطور اجمال به سه مرتبه وجود عقلى و وجود مثالى برزخى و وجود طبيعى مادى تقسيم مى‏ كنند؛ و وجود عقلانى هر حقيقت را رب النوع افراد مثالى و طبيعى آن مى ‏دانند. وجود عقلى زمان را كه بسيار بسيط و غير قابل تعدد است و يك فرد هم بيشتر نيست دهر اعلى گويند؛ و وجود مثالى زمان را كه طرف موجودات مثاليه است و به بساطت وجود عقلى نيست و از بساطت و وحدت هم بىیهره نيست، دهر اسفل گويند؛ اما وجود مادى طبيعى زمان همين مدت گذشت حوادث است كه در آن قبل و بعد و تقدم و تأخر و انقسام و تجزيه و تعدد تصور مى ‏شود پس بدانكه شب قدر را به حسب نشأه عنصرى زمانى افراد متشابه و متماثل است، مثلا در يك ماه مبارك رمضان بحسب اختلاف آفاق در يكى از آفاق شرقيه چون هند، شبى بيست و سوم ماه مبارك رمضان باشد كه بحسب روايات اهل بيت عصمت و طهارت ليلة القدر است، و حال اين كه شب قبل آن در يكى از آفاق غريبه آن مثلا ايران شب بيست و سوم ماه مبارك بوده است كه در آفاق ايران رؤيت هلال ماه مبارك يكشب قبل از هند بوقوع پيوسته است كه هر دو شب ليلة القدراند و بحسب آفاق ليلة القدر متعدد بتعدد ظلى و زمانى است.

منبع» هزار و یک نکته

حجاب خلایق

حجاب خلایق

امير عليه السلام داخل بازار شد و گذارش به مردى كه رويش بسوى امام نبود افتاد كه مى‏گفت: نه قسم به آن كسى كه به هفت آسمان در حجاب است امام دست بر پشت او زد و فرمود: چه كسى به هفت آسمان در حجاب است؟ گفت: يا امير المؤمنين! خدا. امام فرمود به خطا رفتى، حجابى در ميان خداى عز و جل و خلق او نيست زيرا كه او با خلق است هر كجا كه خلق هست، گفت: يا امير المؤمنين كفاره اين كه گفتم چيست؟ امام فرمود: كفاره‏ اش اين است كه بدانى هر جا هستى خدا با تو است. گفت: مسكينان را اطعام كنم؟ فرمود: نه تو به جز پروردگارت سوگند خورده‏ اى.

منبع: هزار و یک نکته

بعضى از اصطلاحات عارفين

بعضى از اصطلاحات عارفين

انسان در اصطلاح عرفا مرد كامل است نه صورت انسانيه و در حديث قدسى آمده كه الانسان سرى و أنا سره.

پير مغان كنايه از حضرت مولانا على عليه السلام است. بزم اشاره به مجلس خاص أهل حق است.

تجلى نور مكاشفه است كه بر دل عارف متجلى شود.

ترسا و ترسا بچه مرد روحانى را گويند كه از صفات ذميمه نفس رذيله استخلاص يافته شود.

خرابات مقام فنا و خراباتى اهل فنا را خوانند.

خال كنايه از وحدت ذات مطلقه است.

خط عبارت از ظهور تعلق ارواح به اجسام است.

خمار و باده فروش پيران كامل و مرشدان واصل را گويند.

دير مغان كنايه از مجلس عرفا و اولياست.

رند اشاره است به اولياء و عرفاء كه وجود ايشان از غبار كدورات بشريت صافى و پاك گشته است.

ساقى كنايه از فياض مطلق است و در بعضى مواضع مراد از ساقى كوثر است.

ساغر و صراحى مراد دل عارف است و آن را خمخانه و ميخانه و ميكده گويند.

شاهد كنايه از معشوق است.

شراب كنايه از سكران محبت و جذبه حق است.

عشق كنايه از مقام ولايت مطلقه علويات عارفى است.

غمزه و كنار و بوسه‏ كنايه از فيوضات و جذبات قلبى است.

قلندر كنايه از صاحب مقام اطلاق است حتى از قيد اطلاق.

كليسا و كنشت كنايه از عالم معنى و شهود است.

مشاهده و مكاشفه و محاضره حضور قلب است.

زلف كناية است از مرتبه امكانيه از محسوسات و معقولات.

منبع: نکته 687 هزار و یک نکته

حالات افراد در سیر و سلوک

حالات افراد در سیر و سلوک

در كتب و رسائل ارباب سير و سلوك مثل تحفة الملوك سيد بحر العلوم و غيرها سنوح احوالى از خودشان در اثناء سير و سلوك خبر مى‏دهند مثلا در همين تحفه فرمايد: و از جمله آثار بصدا آمدن قلب است و در مبادى آوازى مانند آواز كبوتر و قمرى از او ظاهر شود و بعد از آن صدائى چون انداختن مهره در طاس كه در آن پيچد مسموع شود- الخ و همچنين ديگران حكاياتى از خود دارند. غرضم اين است كه آگاهى بدين گونه احوال رهزنت نشود كه بايد بهمان كيفيت براى تو هم پيش آيد.

چه اين كه براى هر شخص بوفق اقتضاى استعداد و تركيب مزاج و قابليت او در اثناى سير و سلوك وارداتى روى مى‏آورد همانطور كه چهره‏ها و لهجه‏ها مختلف‏اند استعدادها نيز مختلف‏اند و مطابق اختلاف استعداد واردات قلبى نيز گوناگون‏اند، پس اگر پشت به اين ده و رو به شهر آورده‏اى اين نكته حلقه گوشت باد و فراموشت مباد.

منبع: نکته 880 هزار و یک نکته

اصحاب کهف

قرآن كريم درباره اصحاب كهف فرموده است

وَ لَبِثُوا فِي كَهْفِهِمْ ثَلاثَ مِائَةٍ سِنِينَ وَ ازْدَادُوا تِسْعاً (سوره كهف 25) يعنى اصحاب كهف سيصد سال در كهفشان درنگ كردند، و نه سال افزودند. امين الاسلام طبرسى در تفسير عظيم الشان مجمع البيان آورده است كه: روايت شده است مردى يهودى از على بن ابى طالب عليه السلام مدت درنگ اصحاب كهف در كهف را پرسيد، امام مطابق قرآن (سيصد و نه سال) پاسخش داد، يهودى گفت: ما در كتاب خود سيصد سال يافته‏ايم، امام فرمود: آنچه من گفتم سال قمرى است و آنچه شما ميگوييد سال شمسى.

منبع: نکته 618 هزار و یک نکته

تعبیری شگفت در قرآن

تعبیری شگفت در قرآن

استاد علامه حسن زاده آملی:
"قرآن کریم" گردش ستارگان را این گونه بیان می کند:« و هُوَ الَّذی خلق اللّیل و النّهار و الشّمس و القمر کُلٌ فی فلکٍ یَسبَحون» هر یک در مداری شناورند.

این تعبیر در اشاره به حرکت دایره ای شکل ستارگان، تعبیری شگفت است؛ زیرا "کُلٌ فی فلک" را از هر طرف بخوانی "کُلٌ فی فلک" است.

منبع: هزار و یک نکته

تاثیر علوم ریاضی در تقویت نفس

تاثیر علوم ریاضی در تقویت نفس

استاد علامه حسن زاده آملی:
علم به قوانین حسابى و قواعد مسائل عددى در تقویت نفس انسانى از اعظم وسائل است، به خصوص علم هندسه که در تعدیل و تقویم ذهن و فکر و قلم و بیان تأثیرى به سزا دارد. حکما و فلاسفه بزرگ گفته‏ اند: براى رسیدن به معرفت حقایق اشیاء فکر را باید به علوم ریاضى ورزش داد. انسانهاى ورزیده در علوم ریاضى صاحب رأیى صائب، و نظرى ثاقب، و کم گوى و گزیده گوى، و دیر گوى و نکوگوى مى‏ شوند. و گفته ‏اند بر در سراى افلاطون نوشته بود: هر کس هندسه‏ دان نیست به منزل ما وارد نشود.

منبع: هزار و یک نکته

معوذتین

معوذتین

علامه حسن زاده آملی:

معوذتین، دو سوره قل اعوذ در آخر قرآن است. یکی متضمن استعاذه از شر دنیوی و بدنی، ودیگری متضمن از شر روحی و وساوس باطنی.

منبع: هزار و یک نکته

چرا خداوند از خلق پوشیده است

چرا خداوند از خلق پوشیده است

مردی از زنادقه نزد حضرت رضا علیه‏ السلام آمد، آن مرد ‏پرسید: چرا خدا از خلق پوشیده است؟

امام فرمود: «ان الاحتجاب عن الخلق لکثره ذنوبهم= گناهانشان حجابند.»

شیخ اجل سعدی گوید:
سعدی! حجاب نیست، تو آیینه پاک دار
زنگار خورده چون بنماید جمال دوست؟

حال بدان که گناه را مراتب است، از گناه پیش پا افتاده چون سرقت و کذب و قمار و نحوها، تا پله پله انسان به جایی می رسد که علم و عبادتش را گناه می بیند و بعد خودش را که «وجودک ذنب لا یقاس به ذنب.»

منبع: هزار و یک نکته

تمثلات و مکاشفات

تمثلات و مکاشفات

و بدانكه هر چه مزاج معتدل‏تر و مراقبت قوى‏تر باشد و صداقت و خلوص نيت و صفاى قلب بيشتر باشد تمثلات صور روشنتر و حكايت آنها از واقع بهتر است
منبع: هزار و یک نکته

مرگ، بهترین موضوع عالم

مرگ، بهترین موضوع عالم

ابان بن تغلب گوید که:
زنی دیدم پسرش مرد،برخاست چشمش را بست و او را پوشاند و گفت جزع و گریه چه فائده دارد آنچه را پدرت چشید تو هم چشیدی و مادرت بعد از تو خواهد چشید،بزرگترین راحتها برای انسان خواب است و خواب برادر مرگ است چه فرق میکند در رختخواب بخوابی یا جای دیگر،اگر اهل بهشت باشی مرگ بحال تو ضرر ندارد و اگر اهل ناری زندگی بحال تو فائده ندارد،اگر مرگ بهترین چیزها نبود خداوند پیغمبر خود را نمی میراند و ابلیس را زنده نمیگذاشت.
منبع: هزار و یک نکته. نکته 976

تاثیر ذکر صلوات بر خودسازی

تاثیر ذکر صلوات بر خودسازی

صلوات بر محمد وآل محمد كاري از كارهاي ما به شمار مي رود و علم و عمل انسان سازند و عين حقيقت انسان ميشوند.
بنابراين همانگونه كه ساير اعمال در ساختن ما نقش دارند، صلوات نيز چنين است. در حالي كه انسان كامل، در كمال به فعليت رسيده است و مبراي از امكان استعدادي است.
پس صلوات نصيب كسي ميشود كه از نقص به كمال و از "قوه " به "فعليت " مي رود نه عائد كسي كه عاري از "قوه " است و به فعليت تمام رسيده است.
منبع: هزار و يك نكته

حد بی حدی

حد بی حدی

واجب تعالى كمال على الاطلاق است يعنى حدى ندارد بجز اين كه حدى ندارد يعنى وجود صرف و حقيقت بحت و محض مى‏باشد كه همان احديت ذات است كه الصمد است و الصمد هو الذى لا جوف له.

منبع: نکته 241 هزار و یک نکته

علوم غریبه

علوم غریبه

علوم اعداد و حروف و اوفاق و زبر و بينات چون ديگر علوم معداتند، تا صعود برزخى و عقلى به اصول حروف براى نفس حاصل نگردد نتيجه حاصل نمى‏گردد و در جفر مستحصله بدست نمى‏آيد لذا راقم جفر را مقام مى‏داند هر چند فرموده‏اند الاستحصال أن تأخذ النظيرة و تشفعه بالمرتبة؛ و اين گوينده نيكو گفته است:

مستحصله در بيان نيايد
سرى است كه بر زبان نيايد
مستأصل از او تمام عالم
تا لطف تو در ميان نيايد

و حرف حق همين است و شيخ محيى الدين عربى كه خود خريت در صناعت جفر است در كتاب شريف مفتاح الاسرار فرمايد:

باب فى اللقط و هو السر الاعظم. و الوقوف على حقيقته يحتاج الى زيادة التمرين بالاصول الموضوعة فليس له قاعدة واحدة و لا ضابطة محصورة بل يحتاج الى نور التوفيق فى الانتقال من كل حرف بحسب جهة من الجهات.
منبع: نکته 238 هزار و یک نکته علامه_حسنزاده

رویا چیست؟

رویا چیست؟

رؤيا در حقيقت ارتباط نفس ناطقه با مبادى عاليه است كه معانى را از آنجا اتخاذ مى‏ كند و در كارخانه متخيله كه كارخانه صورتگرى است صورت مى ‏دهد. اين دستگاه بوالعجب معنى را صورت مى‏دهد. و صور معانى را با معانى مناسباتى است كه بدان مناسبات، معانى صورت مى ‏يابند، و چون صورت خواب به معبر گفته شود از صورت عبور مى‏كند به معنى مى ‏رسد و شخص خواب بيننده را از صورت به معنى عبور مى‏دهد كه مى‏ گويند خواب را تعبير كرده است

منبع: هزار و یک نکته

تواضع علامه حسن زاده آملی نسبت به اساتید

تواضع علامه حسن زاده آملی نسبت به اساتید

رضوان جايگاه جناب استاد عارف بزرگوار و شاعر مفلق نامدار و حكيم متأله و مفسر متضلع حاج ميرزا مهدى الهى قمشه‏اى شبى در جلسه درس به اين تلميذ كوچك خود فرمود: آقا شما خير مى‏بينيد. عرض كردم الهى آمين، اما جنابعالى از كجا اين بشارت را به اين كمترين ميفرماييد؟ فرمود از بسكه شما را نسبت به اساتيدت متواضع مى‏بينم.

منبع : هزار و یک نکته ؛ علامه حسن زاده آملی

تا بارت را ننهى بار نيابى

تا بارت را ننهى بار نيابى

  تا با اصل خود انس نگرفتى انسان نيستى. انسان چون با اصل خود انس گرفت آن ميشود. تا گم نشدى چيزى در تو پيدا نشود. تا بيننده و گيرنده نشدى انسان نشدى. تا محجوبى دعوى دوستى مكن كه سر دوست بر دوست مستور نيست. تا بارت را ننهى بار نيابى. قرآن كتبى صورت كتبيه انسان كامل است و قرآن عينى صورت عينيه حقيقت وى. قرآن معاد انسانست تدبر كن تا برسى‏ أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى‏ قُلُوبٍ أَقْفالُها (محمد 25) وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ‏ (الاسراء 83). ليله قرب ليله معراج است و همان ليلة الوصال است و اگر گويى ليلة القدر است روا است. در راه تحصيل ساعى باش و در تزكيت نفس جدى تا لا كلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم در تو صادق آيد، لاكلوا من فوقهم لدنى است و من تحت ارجلهم كسبى. جز انفس عمل است‏ وَ لا تُجْزَوْنَ إِلَّا ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‏ (يس 54). قيامت با تو است نه در آخر طولى زمانى رسول صلى الله عليه و آله و سلم به قيس بن عاصم فرمود، ان مع الدنيا آخرة.

      (حديث قيس در اول امالى ابن بابويه و ج 1 محاضرات محيى- الدين عربى ص 365 ط مصر). پس بكارى مشغول باش كه تو را بكار آيد، خنك آنكه در ورطه من كيستم افتاد. با اينكه مسافت اسفل سافلين تا اعلى عليين بمراتب بيش از زمين تا آسمانست حد سقوط از اين به آن كمتر از يك آن است. سحر وقت سير و بين الطلوعين حين صيد است. ذكر و فكر دو جناح عنقاى قلب در طيران بسماى معرفت‏اند و ذكر و فكر از زبان و سر تست، در اشعار بابا افضل مرقى كاشانى آمده است:

راه ازل و ابد زبان و سر تست

و ان در كه كسى نسفت در كشور تست

چيزى چه طلب كنى كه گم كرده نه اى

از خود بطلب كه نقد تو در بر تست

داستان اسكندر و دستور نقاشى دادن و نقاشان چين و ختن احضار شدن است كه پرده‏اى آويختند و رنگهاى مختلف ريختند، نقاشان ختن نقوش زيبا طرح كردند و هنر بخرج دادند، ولى استادان چينى در مدت يكسال ديوار مقابل را صيقل مى‏زدند، پس از آنكه پرده برداشته شد آنچه نقاشيهاى زيبا بود كه در نتيجه زحمات طاقت‏فرساى يكساله حاصل شده بود در ديوار مقابل به بهترين صورت مينمود.

منبع : هزار و یک نکته ؛ علامه حسن زاده آملی

رتبه ی پیامبران اوالو العزم در قرآن

رتبه ی پیامبران اوالو العزم در قرآن

 از ظواهر آيات و روايات چنين استفاده مى‏شود كه اوالو العزم عليهم السلام در رتبه اول محمد (ص) پس از آن ابراهيم (ع) پس از وى نوح (ع) پس از وى موسى (ع) پس از وى عيسى (ع) است.

منبع : هزار و یک نکته ؛ علامه حسن زاده آملی

عرفان نار است !

عرفان نار است !

فلسفه حرف مى‏آورد و عرفان سكوت. آن عقل را بال و پر مى‏دهد و اين عقل را بال و پر مى‏كند. آن نور است و اين نار. آن درسى بود و اين در سينه. از آن دلشاد شوى و از اين دلدار. از آن خداجو شوى و از اين خداخو. آن به خدا كشاند و اين به خدا رساند. آن راه است و اين مقصد، آن شجر است و اين ثمر آن فخر است و اين فقر، آن كجا و اين كجا.

منبع : هزار و یک نکته ؛ علامه حسن زاده آملی

معرفت به تقليد كفايت نمى‏كند

معرفت به تقليد كفايت نمى‏كند

البته ظن و گمان در اعتقاد بخدا و رسول كافى نيست و معرفت به تقليد كفايت نمى‏كند، آن محدثى كه از اصطلاح فلاسفه متنفر است و براى پرهيز از نام دور و تسلسل و امثال آن گويد دليل آوردن براى توحيد لازم نيست و ظن و تقليد كفايت مى‏كند تا مردم را از فلسفه بگريزاند و از براهين و استدلال منطقى باز دارد گرچه بلفظ مى‏گويد ظن كافى است اما اگر خويشتن را بيازمايد و فرض كند يهودى نزد او آمد و گفت من گمان دارم پيغمبر شما راست مى‏گويد پس مرا مسلمان شناس و نوشته بمن ده كه مسلمانم تا مردم با من معامله اسلامى كند، هرگز اين محدث تصديق او نخواهد كرد. بلكه اگر كسى بگويد من يقين بمعراج جسمانى و معاد جسمانى ندارم اما گمان دارم درست باشد همان محدث او را طرد خواهد كرد و كافر خواهد خواند با آنكه اصل توحيد خدا و رسالت رسول كه معاد جسمانى فرع آنست ظنى بوده است چگونه صدق رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم نعوذ بالله ظنى باشد و گفتار او يقينى.

و من فرصت را اينجا غنيمت مى‏شمرم و طلاب علوم دينى را كه مانند خود من بكمال علم نرسيده بر حذر ميدارم كه هرگز سوء ظن ببزرگان علماى دين نبرند كه كمترين كيفر اين عمل محروميت از فيض علوم آنها هست. زهى شقاوت كه كسى‏ ببزرگان علماى دين بدبين باشد و سخنان آنان را به بى‏اعتنايى نگرد. اگر يكى از علما را بينى كه بر كلام ديگرى انگشتى نهد و خرده گيرد براى آنست كه حقيقت را بيش از همه چيز دوست دارد. و اگر كسى سهوى يا خطائى كرده است كه بايد بر كلامش نكته گرفت براى آنست كه معصوم نبود و در مطلبى چنانكه بايد دقت نكرد و زود بگذشت و آن سهو در كلامش ماند كه اگر باز بار ديگر نظر مى‏كرد اصلاح مى‏فرمود، آن كه گفت ايمان بظن صحيح است همچنين شتاب‏زده بود و سوء ظن بعلماء او را بدان واداشت و اگر چند بار روش خود را ميآزمود اصلاح مى‏كرد (مرحوم استاد علامه شعرانى، آخر شرح تجريد ص 595 ط 1، و در اين كتاب از آنجناب نكات عديده‏اى نقل كرده‏ايم).

منبع : هزار و یک نکته علامه حسن زاده آملی ؛ نکته ی 740

آنچه را كه انسان در اين نشأه مى‏بيند همه در عالم مثال اوست

آنچه را كه انسان در اين نشأه مى‏بيند همه در عالم مثال اوست

آنچه را كه انسان در اين نشأه مى‏بيند همه در عالم مثال اوست كه ماده مرئى در حقيقت مثال آن در صقع نفس رائى مشاهد است نه نفس ماده. و به عبارت ديگر آنچه را مدارك و مشاعرت در مى‏يابند، در واقع مدرك حقيقى حقيقت تو است كه نفس ناطقه توست. يعنى زبان چشنده است به اين معنى كه نفس چشنده است در اين موطن، بلكه بدقت تامل كنى نفس چشنده است در خيال اين موطن، و على التحقيق تمام ادراكات بعلم حضورى است حتى ادراكات محسوسه. حال اگر اهل اشارتى روايات وارده در سرازيرى قبر و فشار قبر و مسائلت در قبر و ديگر امورى كه بقبر اسناد مييابد از اين قبيل بدان يعنى آن احوال و اهوال ياد شده بر حقيقت شخص وارد است كه ادراكات اوست ولى در مثال و تمثل صقع خيال خود همه را در عالم قبرش مى‏بيند اما قبر او يعنى قبر مربوط به شخص او كه متمثل و متحقق در صقع نفس او و وعاء ادراك اوست كه اگر چنانچه زنده‏اى را با او در اين قبر خاكيش كه نمودارى و رسمى و اسمى از قبر حقيقى اوست بگذارند، اين زنده هيچيك از آن احوال را نه مى‏بيند و نه ميشنود زيرا اين قبر ترابى خارجى نمودار، ظرف عذاب يا ثواب مرده نيست بلكه ظرف ثواب و عقاب را در قبر خودش مى‏بيند. و يا اگر مرده مؤمن و كافرى هر دو را در يك‏ قبر بگذارند، براى آن قبرش روضة من رياض الجنه است، و براى اين قبرش حفرة من حفر النار است چون قبر هريك جز ديگرى است اگر چه هر دو در يك قبر مقبورند.

منبع : هزار و یک نکته علامه حسن زاده آملی ؛ نکته 752

 

انسان

 انسان موجودی حی ابدی است. 

ادله تجرد نفس ناطقه انسانى اعم از ادله تجرد برزخى آن در مقام خيال و مثال متصلش، و از ادله تجرد عقلى آن، و از مقام فوق تجرد آن همه منتج اين حقيقت‏اند كه نفس ناطقه انسانى وجودى بسيط قائم بذات خود از سنخ مفارقات و از گوهر مرسلات است كه ان الدار الاخرة لهى الحيوان، چنانكه ادله اتحاد علم و عالم و معلوم، و عمل و عامل و معمول ناطق‏اند كه علم و عمل انسان سازند. و براهين ديگر قطعيه كه جامع آنها اصول يازده گانه ابتداى باب يازدهم كتاب نفس حكمت‏ متعاليه است حاكم‏اند كه انسان به همان صورت و تشخص خود كه در اين نشأه است از اين نشأه رخت بر مى‏بندد يعنى از غير خود منقطع مى‏شود كه معنى حقيقى موت انقطاع انسان از غير خودش است، و به نشأه ديگر ارتحال مى‏كند هر چند تعبير به ارتحال و نحو آن تعبيرى به تسامح است و حقيقت أمر فوق اين گونه تعبيرات است. پس به حكم محكم و معصوم براهين عقليه كه معاضد به ادله نقليه‏اند انسان موجودى حى ابدى است و مظهر اسم شريف يا من لا تأخذه سنة و لا نوم است. بنابراين موت، متلاشى شدن و مضمحل گرديدن و نابود و تباه شدن و از بين رفتن انسان من حيث هو انسان نيست و احياى وى بدان معنى كه در اذهان سافله مرتكز است بمعزل عن التحقيق و ذلك مبلغهم من العلم. حال در فهم آيات كريمه قرآنيه از قبيل‏ قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ‏. (غافر 12)، وَ هُوَ الَّذِي أَحْياكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ‏ (حج 67) و آيات بسيار ديگر، دقت و تدبر بسزا بايد اعمال كرد. و آيات ديگر را از قبيل‏ وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْياءٌ وَ لكِنْ لا تَشْعُرُونَ‏ (بقره 155) وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ‏ (آل عمران 170) در فهم آيات سابق مدد بايد گرفت و روايات صادر از اهل بيت طهارت و عصمت در معاد بحار و ديگر جوامع روايى و كتب و تفسير روايى در بيان آيات ياد شده هم فصل خطاب‏اند و لكن در نيل به غور اين حقايق استاد زبان فهم كامل بايد و الله التوفيق. 

---

منبع : هزار و يك نكته ، نکته 622 ، ص: 371

نکته 929

نکته 929 

 از مناظرات علامه حلی با سید موصلی که پرسید چرا صلوات بر آل محمد میفرستید؟ فرمود: الذین اذا اصابتهم مصیبة قالوا انالله و اناالیه راجعون اولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة. سید گفت: چه مصیبتی بر آل محمد وارد شد؟ فرمود: وجود مانند تو فرزند بدترین مصیبت هاست.

منبع:هزار و یک نکته

نكته 997

نكته 997

جان در تحت تدبير ملكوت از خاك رويد و باليدن گيرد تا روان شود و از تن خاكى بدر آيد چنانكه مار از پوستش و در جهان ديگر كه ماوراى طبيعت است با تنى كه در اين نشأه تحصيل كرده و با آنها يكى شد بسر آرد و شايد كه آن تن را نيز چون اين تن بگذارد و بگذرد كه پديد آمده از سلاله طين لازب‏ و ماء مهين با جان آفرين شود و حشر عقلى پيدا كند كه بدنها در طول هم باشند و تفاوت به كمال و نقص‏

منبع:هزار و یک نکته

نكته 548

نكته 548

شيخ بزرگوار ابن سينا در قانون فرمايد: يخ را در آب حل نكنيد و نخوريد كه به اعصاب و مزاج سخت آسيب مى‏رساند و اگر در هنگام جوانى طبيعت بدن با او دفاع كند بالاخره پس از بالا آمدن سن، آن يخ كار خودش را مى‏كند و دست بردار نيست. و چون بخواهيد آب سرد بنوشيد آب را در جوار يخ‏ سرد كنيد

منبع:هزار و یک نکته

نکته 861

نکته 861

 کتاب شناسی فهرست نویس برایم حکایت کرد که در سنۀ نهصد و بیست و شش هجری قمری که ده سال بعد از اختراع چاپ است رسالۀ صنائع جابربن حیان را در خارجه به  آلمانی و فرانسوی و انگلیسی ترجمه و چاپ کرده اند. در آن رساله آمده است که شخصی در معیت امام صادق علیه السلام از آنجناب سؤالاتی می کرد تا وقتی به بازار مسگرها رسیدند از امام سؤال کرد مس چیست؟ فرمود نقره فاسد شده است و دوایی دارد که چون آن را به مس زنند نقره خالص شود. سائل نپرسید که آن دوا چیست، مترجم آلمانی خیلی به سائل عصبانی شده است که چرا نپرسیدی دوای آن چیست.

منبع:هزار و یک نکته

کتاب انفسی

کتاب انفسی

در سوره مباركه فصلت / 54 فرمود:سنريهم آياتنا فى الافاق و فى انفسهم حتى يتبين لهم انه الحق
اگر نيكبختى گفت كه :

مرا به هيچ كتابى مكن حواله دگر

كه من حقيقت خود راكتاب مى بينم

كلام صائبى گفته است كه بايد آن را غنيمت شمرد و بدان اهتمام داشت . چه اينكه در قيام قيامت دلها، به شخص گفته مى شود كه كتاب وجودى خويش را بخوان (اقرا كتابك كفى بنفسك اليوم عليك حسيبا) كه همان كتاب انفسى او به شمار مى رود.
كتاب انفسى هر كسى همان نفس ناطقه اوست كه با علم و عمل كه دو گوهر انسان سازند، ساخته مى شود و اين كتاب انفسى را به وزان كتاب آفاقى مراتب است كه همانند كتاب محو و اثبات ، و كتاب مبين و ام الكتاب انفسى را به وزان كتاب آفاقى او را هم مرتبه محو و اثبات و كتاب مبين و ام الكتاب است ؛ كه يك موجود ثابت سيال است و از فرش تا فوق عرش را پر كرده است .
اگر انسان كتاب وجوديش را درست بخواند و ورق بزند مى تواند همه كتابها آفاقى را در او بگنجاند و داراى همه كلمات نوريه تكوينى گردد كه اين دفتر شايستگى لوح محفوظ شدن كلمات نوريه شجون حقايق اسماء و شئون رقائق ظليه آنها را دارا است .

دفتر حق است دل به حق بنگارش

نيست روا پر نقوش باطله باشد

اين دفتر جامع ترين دفتر غيب و شهود و كاملترين مظهر واجب الوجود است .
هر شخصى شبانه روز دارد اين كتاب را با علم و عمل مى نويسد و همه اين نوشته ها خود او مى شوند كه نفس را با علم و عمل اشتداد جوهرى است .

مکاشفه

مکاشفه

یکی از اهل ولاء که با هم موالاه داشتیم در مراقبتی بلقاء من رآنی فان الشیطان لا یتمثل بی تشرف حاصل کرده است از آنجناب صلی الله علیه و آله و سلم ذکر خواست فرمود: من بشما ذکر سکوت میدهم.

منبع:هزار و یک نکته

 

دیده ملکوت

دیده ملکوت

اصل و بنا بر این است که دیده دل ملکوت را به بیند، چنانکه دیده سر ملک را. در دیدن شگفت نیست، شگفت در ندیدن است که بصر و بصیرت را باید درمان کرد.

منبع:هزار و یک نکته

یخ و آب سرد

یخ و آب سرد

شیخ بزرگوار ابن سینا در قانون فرماید: یخ را در آب حل نکنید و نخورید که به اعصاب و مزاج سخت آسیب میرساند و اگر در هنگام جوانی طبیعت بدن با او دفاع کند بالاخره پس از بالا آمدن سن، آن یخ کار خودش را می کند و دست بردار نیست . و چون بخواهید آب سرد بنوشید آب را در جوار یخ سرد کنید.

منبع:هزار و یک نکته

 

قرائت

قرائت

قرائت در هر نشاه صورتی دارد، قرائت این نشاه با این لب و دندان و دهن است، و مطابق عوالم ونشئات قرائتها تفاوت دارد. شما در بیداری که حرف می زنید طوری است ، ودر عالم خواب که با آن بدن برزخی حرف می زنید طور دیگر است آن دهن کاری به این دهن ندارد آن گویا است و این بسته و خاموش ، بقول ملای رومی در دفتر سوم مثنوی در بیان این که تن روح را چون لباسی است و این دست آستین دست روح است و این موزه پای روح.

منبع:هزار و یک نکته

توشه

توشه

علامه حسن زاده آملی:ای مسافر ابدی توشه باید بفراخوار سفر باشد

منبع:هزار و یک نکته

تعليم و تاديب

تعليم و تاديب

يعقوبى متوفاى در سنه سوم هجرى ، در كتاب تاريخى اش وصيتى از سبط اكبر پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله ، امام حسن مجتبى (عليه السلام ) روايت كرده است كه اختصاص به خردسالان دارد، و عبارت آن حضرت به نقل يعقوبى چنين است : و دعا الحسن بن على (عليه السلام ) بنيه و بنى اءخيه فقال : يا بنى و يا بنى اءخى ! انكم صغار قوم و توشكون اءن تكونوا كبار قوم ، آخرين فتعلوا العلم ، فمن لم يستطع منكم يرويه (ان يرويه ظ) اءو يحفظه فليكتبه و ليجعله فى بيته .
امام مجتبى (عليه السلام ) در اين وصيت اعتنايى خاص به خردسالان دارد كه هم در تعليم تاديب بزرگسالان به اكرام و احترام زير دستان و كودكان حائز اهميت بسزا است ، و هم از جهت دستورالعملى كه به خردسالان فرموده است .
يعنى امام حسن (عليه السلام ) فرزندان خود و فرزندان برادراش را خواند و گفت : (( اى فرزندان من ! و اى فرزندان برادر من ! امروز شما خردسالان گروهى هستيد و در آينده نزديكى بزرگان گروهى ديگر خواهيد بود، پس دانش بياموزيد و هر كه از شما توانايى روايت و نگهدارى دانش را ندارد آن را بنويسد و در خانه خود بنهد. ))
امام (عليه السلام ) بديشان فرمود: (( شما كه خردساليد هم ، اكنون نوشتن بياموزيد و خط تعليم بگيريد و دانش را كه آموخته ايد به قلم در آوريد. )) كه به قول بيهقى : (( مرد آنگه دانا شود كه نبشتن گيرد. ))
شيرين تر آن كه امام در پايان فرمود: (( آن را بنويسد و در خانه خود بنهيد. ))
آرى ! زينت خانه ، كتاب علمى در طاقچه آن است نه مجسمه سگ و گربه . كان امام فرمود: (( خانه شما بايد كتابخانه باشد.  ))

منبع:هزار و يك نكته ، ص 540 و541

نکته

نکته

حفاریها ئیکه درمصر باستان بعمل آمده در مقبره فرعون مصر، گندمهایی در سنبل از اهرام مصر بدست آوردند و در شک بودن که آیا قوه نمو در آنها بافی است یا نه آنها را برای امتحان کاشتند کاملا سبز و بارور شد و به ثمر رسید.این نکته را در بقای وجود شریف حجه عصر مهدی منتظر روحی له الفداء اعمال کن با اینکه هنوز باندازه آن دانه گندم از عمر شریف او نگذشت هرچند ورای این مطلب خطابی و اقناعی براهین عقلی و شواهد نقلی داریم که تفصیل و بیان آن را در رساله نهج الولایه آوردیم.  

منبع:هزار و یک نکته

نکاتی از کتاب هزار و یک نکته

نکاتی از کتاب هزار و یک نکته

۱-نفس ناطقه انسانی بس که لطیف است به هر چه روی آورد بصورت آن در می آید.

۲-در هر کار دل با دلدار را شعار خود ساز.

۳-فراموشی موریانه دانش است.

منبع:هزار و یک نکته به نقل از سایت کیستم 

 

حجب روندگان راه

حجب روندگان راه

حجب روندگان راه ؛ نسیان است نسوالله فنسیهم و علاج آن بضد آنست اذکرو الله کثیرا و بهترین اذکار کلمه لا اله الا الله است که مرکب از سرکه نفی و انگبین اثبات است باین سکنجبین دفع صفرای نسیان می شود و بمضمون وعده اذکرونی اذکرکم البته شفا حاصل می گردد.

منبع:هزار و یک نکته به نقل از سایت کیستم

هزار و یک نکته

علامه حسن زاده آملی:

نسبه القوی الی النفس کنسبه الملائکه الی الرب.

(نسبت قوا به بدنُ نسبت ملائکه هستند در تحت فرمان خداوند) (فصل 11باب سوم نفس اسفار ص34)

منبع:هزار و یک نکته. به نقل از سایت کیستم

تعلق

علامه حسن زاده آملی:

تعقل با تعلق جمع نمی گردد فافهم.

 

غلام همت آنم که زیر چرخ کبود

                                    زهر چه رنگه تعلق پذیرد آزاد است

رو مجرد شو مجرد را به ببین

                                    دیدن هر چیز را  شرط   است  این

 

امیر (ع) فرمود: العارف من عرفه نفسه فاعتقها و نزهها عن کل مایبعدها.

منبع:هزار و یک نکته. به نقل از سایت کیستم

صلوات

علامه عارف حسن زاده آملی:

اهم عبادات صلوات بر محمد و آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین است

منبع:هزار و یک نکته. به نقل از سایت کیستم

سكوت پيامبر در واقعه غدير

سكوت پيامبر در واقعه غدير

چنين گويند كه شبلى در روز غدير نزديك يكى از معروفان شد از علويان و او را تهنيت كرد آنگه گفت : يا سيدى تو دانى تا اشارات در آن چه بود كه جدت دست پدرت گرفت و برداشت و سخن نگفت .
گفت : ندانم .
گفت : اشارت بود به آن كه زنانى كه از جمال يوسف بى خبر بودند زبان ملامت در زليخا دراز كردند و گفتند امراة العزيز تو را و دفتيها عن نفسه قد شغفها حبا انا لنريها فى ضلال مبين او خواست تا طرفى از جمال يوسف به ايشان نمايد مهمانى ساخت و آن زنان را بخواند و در خانه دو در بر و بنشاند و يوسف را جامه هاى سفيد در پوشيد و گفت : براى دل من از اين خانه در رو و به آن در بيرون شو و ايشان را گفت : من مى خواهم تا اين دوست خود را يك بار بر شما عرض كنم براى دل من هر كدام به او مبرتى كنيد.
گفتند: چه كنيم ؟
گفت : هر يك را كاردى و ترخجى به دست مى دهم چون آيد هر يك پاره ترنجى ببريد و به او دهيد.
گفتند: چنين كنيم .
چون از در در آمد و چشم ايشان بر جمال او افتاد خواستند كه ترنج ببرند دست ها ببريدند و حيرت زده شدند، چون برفت ، گفتند: حاش الله ماهذا بشر ان هذا الا ملك كريم .
گفت : ديديد اين آن است كه شما زبان ملامت بر من دراز كرديد به سبب اين فذلكن الذى لمتنى فيه ، رسول عليه السلام هم اين اشارت كرد، گفت : اين آن مرد است كه اگر وقتى در حق او سخنى گفتم شما را خوش نيامد زبان ملامت دراز كرديد. امروز بنگريد تا خداى تعالى در حق او چه گفت او را چه پايه نهاد و چه منزلت داد، آنگه گفت : الست اولى بكم من كم بانفسكم ، الخ

منبع:هزار و يك نكته ، ج 1 و 2، ص 329 - 328.

روح محرکه و روح حساسه

روح محرکه و روح حساسه

روح محرکه در پای قویتر است و روح حساسه در دست؛چون دست به حس محتاج تر است و پای به حرکت و خداوند اعصاب حس را از اعصاب حرکت جدا خلق کرده است جلت قدرته و عظمت حکمته.

شیخ الرئیس در قانون گوید: گاه باشد که لرزه در دست افتد نه در پاها برای آنکه روح محرک در پای بیش از دست است چون پاها بحرکت و روح محتاج ترند، و چون روح محرکه در پای قویتر است از عوارض و اسباب غریبه که چندان قوی نباشد متاثر نمیشود و هرگاه سببی عارض شد و پای از آن متاثر گردید روح قوی بر آن زود غالب می گردد و اثر آن را نابود میکند اما دست چنین نیست.

منبع:هزار و یک نکته

نقل از کیستم

مقام صبر و رضا

مقام صبر و رضا

آورده اند كه : جابر بن عبد الله انصارى كه يكى از اكابر صحابه بود در آخر به ضعف پيرى و عجز مبتلا شده بود. محمد بن على بن الحسين عليه السلام معروف به باقر به عيادت او رفت و او را از حال او سوال فرمود، گفت : در حالتى ام كه پيرى از جوانى و بيمارى از تندرستى مرگ از زندگانى دوست تر دارم .
محمد گفت كه : من با وى چنانم كه اگر مرا پير دارد پيرى دوست تر دارم و اگر جوان دارد جوانى دوست تر دارم و اگر بيمار دارد بيمارى و اگر تندرست دارد تندرستى و اگر مرگ دهد مرگ و اگر زندگانى زندگانى را دوست تر مى دارم .
جابر چون اين سخن شنيد به روى محمد بوسه داد و گفت : صدق رسول الله صلى اله عليه و آله كه مرا گفت كه يكى از فرزندان مرا ببينى هم نام من و هو يبقر العلم بقرا كما يبقر الثور الارض و به اين سبب او را باقر علوم الاولين و الاخرين گفتند و از معرفت اين مراتب معلوم شود كه جابر در مرتبه اهل صبر بوده است و  محمد در رتبه رضا.

منبع:هزار و يك نكته ، ص 171.

تاثير قرائت آية الكرسى

تاثير قرائت آية الكرسى

علامه حسن زاده آملی:دست بر دیدگان مى گذارى و آية الكرسى را براى حفظ نور چشم مى خوانى ، در اين حال نفس ناطقه گوهر آن سويى از توجه به ملكوت نيرو مى گيرد، و به تصور و تعمل و انشاء خود در قوى و محل آنها و در اعضاء و جوارح خود اثر مى گذارد كه توجهات و تصورات نفسانى را در بدن و قوى و احوال آن تاءثيرى بسزا است ، فافهم .

منبع:هزار و یک نکته

نکاتی از حضرت علامه حسن زاده آملی:

نکاتی از حضرت علامه حسن زاده آملی:

۱- جزا، نفس عمل است هل يجزون الا ما كانوا يعملون

2- قيامت با تو است نه در آخر طول زمانى ، رسول الله (ص ) به قيس بن عاصم فرمود: ان مع الدنيا آخرة

 3- ملكت با عالم ملك است و خيالت با عالم مثال و عقلت با عالم عقول ، قابل حشر با همه اى و داراى سرمايه كسب همه ، صادق آل محمد (ص ) فرمود: ان الله عزوجل خلق ملكه على مثال ملكوته و اسس ملكوته على مثال جبروته ، ليستدل بملكه على ملكوته و بملكوته على جبروته . درست بخوان و درست بدان !

 4- سفرنامه معراج رسول خدا (ص ) شرح اطوار بشر است .

 5- انسان چون با اصل خود انس گرفت آن مى شود.

 6- تا گم نشدى چيزى در تو پيدا نشود.

 7- تا بيننده و گيرنده نشدى انسان نيستى

 8- انسان كارخانه و دستگاهى است كه هوا از عوالم ملك عكسبردارى مى كند و هم از ملكوت ، اولى را بالا مى برد و دومى را تنزل مى دهد بى تجافى و همه را در گنجينه سرش و عيبه درج مى كند، درست بنگر تا به حقيقت كريمه لآكلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم برسى .

 9- بينشم از تن نيست كه ديگر جانوران و رستنى ها و هر چه را آخشيج است در آن انبازند، از روانى است كه از آن من است ، پس نه تن جاى روان است و نه روان جاى تن وگرنه در اندازه او بودى و دانستى كه نيست ، تن بر خاك است و روان بر فراز خاك . اين سخن كوتاه در نزد دانا بسيار بلند است .

 10- از خاموشى گفتار زايد و از انديشه كردار.

 11- آن چه در احوال و اطوار سالك در خواب و بيدارى عايدش مى شود ميوه هايى است كه از كمون شجره وجودش بروز مى كند.

 12- گرسنگى و تشنگى دائند و غذا و آب دوا، دوا را تا چه اندازه بايد خورد.

منبع:هزار و یک نکته

مباهله علامه حسن زاده آملی در مورد قران

مباهله علامه حسن زاده آملی در مورد قران

در قرآن کریم به هیچ وجه و هیچ نحو تحریفی نشده است. این قرآن بین دفّتین که اول آن  فاتحه و آخر آن ناس است.همانی است که بر خاتم صلّی علیه وآله و سلم انزالاً و تنزیلاً وحی شده است ،و ترتیب سور و آیات،همه به فرمان حق،سبحانه است و اگر کسی خلاف این حکم را مدعی است . علاوه بر این که رساله ای در ردّ آن نوشته ام و براهین قاطعه آورده ام ، با چنان کس به مباهله حاضرم.

منبع:هزار ویک نکته ،صفحه 102

عرفان

ببين تفاوت ره از كجاست تا به كجا!

 فلسفه حرف مى آورد و عرفان سكوت . آن عقل را بال و پر مى دهد و اين عقل را بال و پر مى كند. آن نور است و اين نار. آن درسى بود و اين در سينه . از آن دلشاد شوى و از اين دلدار. از آن خدا جو شوى و از اين خدا خو. آن به خدا كشاند و اين به خدا رساند. آن راه است و اين مقصد، آن شجر است و اين ثمر، آن فخر است و اين فقر، آن كجا و اين كجا.

منبع:هزار و یک نکته

شهود

آن كه در ارتباط بى تكيف و بى قياس خود با پروردگارش درست بيانديشد، دريابد كه صلاة سبب مشاهده است و مشاهده محبوب قرة عين محب است . لذا رسول الله صلى الله عليه و آله فرمود: جعلت قرة عينى فى الصلاة ؛ زيرا كه صلاة مناجات بين حق تعالى و عبد اوست ، و چون صلاة مناجات است ذكر حق است ، و ذاكر حق هم نشين حق است و حق جليس اوست ، و كسى كه جليس ذاكر خود است او را مى بيند والا جليس ‍ او نيست . لذا وصى عليه السلام فرمود: لم اءعبد ربا لم اءره پس صلاة مشاهده و رؤ يت است ، يعنى مشاهده عيانى روحانى و شهود روحى در مقام جمعى است ، و رؤ يت عينى در مظاهر فرقى است و به عبارت اخصر؛ مشاهده در مقام جمعى است ، و رؤ يت در مظاهر فرقى . پس اگر مصلى صاحب بصر و عرفان نباشد كه نداند حق تعالى براى هر چيز و از هر چيز متجلى است ، حق را نمى بيند.

منبع:رساله صد کلمه

اعمال

اعمال

هرکسی سفره خود و مهمان سفره خود است.و بعبارة اخری: هر کس زارع و مزرعه خودش است و نیّات و علوم و اعمالش بذرهایش بنگر تا در مزرعه خویش چه کاشته ای، که علی التحقیق علم و عالم و معلوم و عمل و عامل و معمول اتحاد وجودی دارند و آن تویی.در قول حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم: الدنیا مزرعة الآخرة و در کلام جناب وصیّ علیه السلام به حارث همدانی: أنت مع من احببت[ یعنی با کسی همنشین هستی که او را دوست داری] و نظائر این گونه احادیث صادر از اهل بیت عصمت و وحی دقت کن.

هزار و یک نکته/ نکته 566/ ص318.

بنده ای از بندگان محمد(ص)

بنده ای از بندگان محمد(ص)

از جوامع روائيه مستفاد است که حالات رعشه و نحو آن، براي امير المؤمنين عليه السلام از خشيت الهي، بيش از رسول الله پيش مي آمد. و بايد همينطور باشد زيرا رسول الله اکمل از آنجناب است چنانچه امير عليه السلام خودش فرمود: انما أنا عبدٌ مِن عبيد محمد (صلي الله عليه و آله و سلم) ... فَافهَم

[هزار و يک نکته، علامه حسن زاده آملي]

دزد مرغابی

دزد مرغابی

مردي نزد حضرت سليمان (عليه السلام) آمد و شکايت کرد که همسايه ها مرغابي مرا مي دزدند و نمي دانم کيست.
سليمان (عليه السلام) وقتي مردم در مسجد بودند خطبه خواند و گفت: يکي از شما مرغ همسايه را مي دزدد و داخل مسجد مي شود در حالتي که پر او بر سرش است.
مردي دست بر سر کشيد ... حضرت گفت: بگيريد که دزد اوست.

(هزار و يک نکته، علامه حسن زاده آملي)

تفاوت های فلسفه و عرفان

تفاوت های فلسفه و عرفان:

"فلسفه" حرف می آورد و "عرفان" سکوت.

آن عقل را بال و پر می دهد و این عقل را بال و پر می کند.

آن نور است و این نار.

آن درسی بود و این در سینه.

از آن دلشاد شوی و از این دلدار.

از آن خدا جو شوی و از این خدا خو.

آن به خدا کشاند و این به خدا رساند.

آن راه است و این مقصد.

آن شجر است و این ثمر.

آن فخر است و این فقر.

آن کجا و این کجا!

[هزار و یک نکته، علامه حسن زاده آملی]

اخلاق نفسانى

اخلاق نفسانى 

امام اميرالمؤ منين على عليه السلام به يكى از دانشمندان يهود گفت : هر كس طباع او معتدل باشد مزاج او صافى گردد، و هر كس مزاجش صافى باشد اثر نفس در وى قوى گردد، و هر كس اثر نفس در او قوى گردد به سوى آن چه كه ارتقايش ‍ دهد بالا رود، و هر كه به سوى آن چه ارتقايش دهد بالا رود به اخلاق نفسانى متخلق گردد و هر كس به اخلاق نفسانى متخلق گردد موجودى انسانى شود نه حيوانى ، و به باب ملكى درآيد و چيزى او را از اين حالت برنگرداند.
پس يهودى گفت : الله اكبر! اى پسر ابوطالب ، همه فلسفه را گفته اى - چيزى از فلسفه را فروگذار نكرده اى ؟

منبع: هزار و یک کلمه

واردات قلبیه

علامه حسن زاده آملی در یکی از آثار خود آورده اند:

«خدمت استادم علامه طباطبایی عرض کردم جناب آقا بحمدالله تعالی وارداتی روی آورد، در جواب فرمودند: 
یک سلسله کشف اصلا تردید بردار نیست که محض عیان است، مثل آن کشف عیانی که پیغمبر اکرم(ص) برای شما اذان می گفت، برای مکاشف احوالی پیش می آید که معیارتمیز و میزان صحت و سقم به دست می آورد، باید قرآن و عقل را ضابطه قرار داد».

منبع:هزار و یک نکته، ص 520

هزار و یک نکته

بافتند يا يافتند؟

مرحوم استاد آيت الله جامع معقول و منقول ، حاج شيخ محمد تقي آملي قدّس سره الشريف فرمود: « كسي به آقا ميرزا محمدرضاي قمشه اي (عارف بزرگ معروف) گفت: آيا اين حرفهايي را كه عرفا مي زنند بافتند يا يافتند ؟ در جواب فرمود: « اگر بافتند خوب بافتند و اگر يافتند خوب يافتند.»


هزارو يك نكته ص 621

هر كس هرچه هست و بايد بشود از آغاز كار معلوم است

حضرت علامه حسن زاده آملی:

هر كس هرچه هست و بايد بشود از آغاز كار معلوم است. دفتر دل هم گويد:


كند احوال هر پيري حكايت                 ز اوصاف جوانيش برايت

چو هر طفلي بود آغاز كارش              كتاب شرح حال روزگارش

هرآنخويي پدر يا مادرش راست           همان خو نطفه او را بياراست

غذاي كسب باب و شير مامش          بريزد زهر يا شكر بكامش

چو از پستان پاكت بود شيرت            تويي فرخنده كيش پاك سيرت

مني بذر و نسا حرث و تو حارث          بجز تو حاصلت را كيست وارث؟

اگر پاكست تخم و كشت زارت           هر آنچه كشته اي آيد بكارت

وگرنه حاصلت بر باد باشد                 تو را از دست تو فرياد باشد

نفخت فيه من روحي شنيدي            ولي اطوار نفخش را نديدي

كه اندر نطفه هم بابا ومادر                نمايد نفخ هر يك اي برادر

تو سبحان الذي خلق الازواج              بخوان در خلقت نطفه امشاج

دمد هريك ز روح خويش در وي           از اين ارواح اطوارش شود طي

(هزار و يك نكته . نكته 358)

نكات نورانى

نكات نورانى اين بى سروپا را دو جزوه يكى موسوم به الهى نامه و ديگرى مسمى به نكات است ؛ سخنى چند از آن دو به حضور سمى سخن سنجم جناب آقاى دكتر سيد حسن امين - زاده الله المتعالى القرب اليه - تقديم بدارم : در نكات آورده ام :

نكته : نورانية عقول على قدر نورانية القلب . 

نكته : اسير بطن اهل باطن نمى شود.

نكته : از انسان سر برود و سحر نرود.

نكته : ملكت با عالم ملك است و خيالت با عالم مثال و عقلت با عالم عقول ، قابل حشر با همه اى و داراى سرمايه كسب همه ؛ صادق آل محمد - صلوات الله عليهم - فرمود: ان الله عزوجل خلق على مثال ملكوته ، و اسس ملكوته على مثال جبروته ، ليستدل بملكه على ملكوته و بملكوته على جبروته درست بخوان و درست بدان .

نكته : تا بيننده و گيرنده نشدى انسان نيستى .

نكته : انسان درختى است باژگونه كه ريشه آن به سوى آسمان است . نبات از زمين مى رويد و انسان از آسمان ، و ديگر جانوران برزخند كه آفريده اى نه اينچنين و نه آن چنان ، بنگر كه كدام يك از اين سه گروهى .

نكته : هر كسى زرع و زارع و مزرعه خود است و نيات و اعمالش بذرهايش ، بنگر تا در مزرعه خويش چه كاشتى ؟ و در قول رسول الله (ص ): الدنيا مزرعة الآخرة دقت كن ! و به عبارت ديگر: هر كسى سفره خود و مهمان سفره خود است .

نكته : قرآن صورت كتبيه انسان كامل است ، و عالم صورت عينيه حقيقت .

نكته : آن چه در احوال و اطوار سالك در خواب و بيداريش عايدش ‍ مى شود، عمودهايى است كه از كمون شجره وجودش بروز مى كند.

نكته : جناب وجود ملك است و اسماء حسنى و صفات عليايش عسكرش ، هر كجا آن شاه قدم نهاد، اين لشكرش با اوست .

نكته : از شاه اولياء اميرالمؤ منين (ع ) سئوال كردند كه : وجود چيست ؟ گفت : به غير وجود چيست ؟!