علامه حسن زاده آملی

بطلان ماسوای ولایت

هر آنچه جز ولايت را رواج است   چو نقش دومين چشم كاج است 

كاج - بر وزن تاج ، به معنى لوچ باشد كه به عربى احوال گويند، يعنى يك چيز را دو بيند.
هم جبرى داراى چشم لوچ است كه يك حقيقت غير متناهى وجود صمدى حق را وحدت عددى پنداشت و يكى را دو ديده است لذا جابر و مجبور را ملحوظ داشت ؛ و هم قدرى با دورى از باب ولايت احوال و دو بين شد كه عبد را در برابر خداى متعال مستقل در افعال ملاحظه كرد و هر دو طائفه از امر بين الامرين كه همان وحدت عين كثرت و كثرت عين وحدت منتهى وحدت قاهر و كثرت مقهور، و توحيد حقه الهيه هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن است باز ايستادند و واپس رفته اند.
چشم احول ، يكى را دو مى بيند كه آن دومين باطل است ((فماذا بعد الحق الا الضلال )).

منبع:شرح دفتر دل