علامه حسن زاده آملی

این کلام بسیار زیبا و نیازمند توضیح بیشتر است.

 اول باید معنی لذت فعلی  انفعال مشخص شود.
ما دو گونه لذت داریم .
الف:لذت فعلی
ب:لذت انفعالی

لذت فعلی اینست که انسان به خاطر صدور یک چیزی لذت ببرید.یعنی چیزی به اون اضافه  یا حمل نمی گردد تا لذت ببرید
 بلکه صدور چیزی از انسان باعث لذت بردن می شود

اما لذت انفعالی این گونه نیست.چیزی از انسان صادر نمی شود بلکه چیزی به انسان می رسد و در لابدی این رسیدن به انسان لذتی عارض میشود.

می توان گفت تمام لذائذ مادی   خرد و کلان  در پیر و جوان ، مرد و زن همه و همه از  لذت انفعالی است و کمتر موردی یافت می شود که لذت فعلی باشد.
مثال لذت انفالی مانند خوردن و تمام لذائذ مادی و مثال لذت فعلی همان لذتی است که یک معلم در جهت تعلم به دیگران می برد.که البته این هم لذتی معنوی است
تفاوت  لذت فعلی با انفعلانی مانند تفاوت حس رئیس بودن و مرئوس بود است .

در بهشت هم لذائذ فعلی هستند  و چون انسان تنها منفعلانه لذت نمی برد بلکه لذت  فعلی می برد تنوعش هم دست خود انسان است
لذا می بینیم هیچ وقت بهشت برای بهشتیان که از لذائذ فعلی برخوردارند ملال آور و خستگی آور نیست.
 علت اینکه می بینیم لذائذ مادی ملال آور هست به این خاطر است که در لذائذ مادی  تکرار وجود دارد  اما لذت فعلی تکراری  نیست بلکه
احداث چیزهایی است که نبوده
و همچنین در لذت انفعالی چون لذت بردن محدود است به محدوده ادراکات و حواس وتنوعی ندارد یکنواختی و ملالت می آورد اما در لذت فعلی
که لذت  محدود به ادراکات نیست بلکه کاملا تحت اختیار انسان است هرگز ملالی نیست

زمانیکه لذت منعلانه باشد لذت بردن هم محدود به حد و مرز حواس و ادراکات است اما وقتی فعلی باشه کاملا تحت اختیار نفس است