علامه حسن زاده آملی

چنانکه آب و نان غذای جسم می شوند و خود بدن می گردد،علم نیز به حکم برهانِ قطعی و معصوم اتّحاد عاقل به معقول أعنی اتّحاد عالم به معلوم و مُدرِک به مُدرَک ذات جوهر نفس نفیس انسانی می شود و به یافتن علم که آب حیات روان است،سعت وجودی می یابد و وجود وی شدید و قوی می گردد،چه اینکه مرجع و مآل به نور وجود است و آن نور،وجود چشم نفس  ناطقه،بلکه عین وی می گردد، «العلمُ نورٌ یَقذِفُهُ اللهُ فی قلبِ مَن یَشاءُ» .و به عبارت کوتاهِ بسیار بلند معلّم ثانی در مدینة فاضله : «کُلُّ ما کانَ وجودُهُ أَتمَّ ،فَإِنَّه إذا عَلِمَ وعَقلَ،کان ما یَعقِلُ عنه و یَعلَمُ منه أَتمَّ» پس هر اندازه که قوّت روان،أعنی علم آن شریفتر و فاضلتر باشد،قوّت وی بیشتر می گردد و نیروی نور ذاتش فزونی می گیرد . فروزانتر می شود و با حیات محض «إِنَّ الدّارَ الآخرة لَهی الحَیَوان» عنکبوت/64 ،سنخیّت بیشتر پیدا می گردد و به مثل پارة زگال که در همسایگی انگشت آتش،اندک اندک خود آتشمی شود،همچنان نفس از نقص به سوی کمال مطلق که بیان هر کمال است و تمام و بلکه فوق تمام است،گرایش پیدا کرده،رهسپار می شود و سفر خلق به حقّ می کند و آثار تکوینی حقایق اسماء حسنی و صفات علیای الهی «عَلَّمَ آدمَ الأَسماءَ کُلّها» بقره/31،از جوهر ذات او بروز و ظهور می کند و کم کم قرآن را صورت کتیبة انسان کامل و تفسیر مسیر تکاملی نوع انسان می شناسد و شخص انسان کامل را طرف حقایق قرآن و امام قافلة نوع انسان و متن صراط مستقیم،أعنی صراط الله و صراط الی الله می یابد و می فهمد که هر کس از آن تجاوز کرده است از سیر تکاملی انسانی و حرکت استکمالی الی الله تعالی باز        می ماند و بر خویشتن ستم کرده است « و مَن یَتَعَدَّ حُدُودَ اللهِ فَقَد ظَلَمَ نفسَهُ» طلاق/1،چه اینکه راه راست بیش از یکی راه نمی تواند باشد،و به قول ارشمیدس:«المستقیمُ أقصرُ  خطّ و أصل بین النقطتین» .و در این حال به سرّ عظیمی که در گفتار ولیّ الله الأعظم علی «علیه السلام»: «بل کیف تعمهون و بینکم عترةُ نبیِّکم و أزمّةُ الحقِّ و أعلامُ الدین و ألسِنةُ الصِّدقِ فانزلوهم بأحسن منازل القرآن» نهج البلاغه/کلمة85 نهفته است می رسد،و در بیان شأن چنین انسانی گاهی بدینسان به ترنّم آید که

من آن بحرم که در ظرف آمدستم                     چو نقطه بر سر حرف آمدستم

و گاهی بدین نحو زمزمه دارد که:

مرا به هیچ کتـابی مکن حواله دگر                   که من حقیقت خود را کتاب می بینم

انسان بیدار همواره کشیک نفس می کشد و پاسبان حرم دل است و واردات و صادرات دهان خود را می پاید و دار هستی را کارخانه ای بزرگ می یابد که با عُمّال بیشمار «و ما یَعلَمُ جُنُودَ ربِّکَ إلاّ هو» مدّثر/31 دستِ هم گرفته در کارند تا انسان بسازند و از عالمی تحویل به عالم دیگر دهند و می گویند مروّت نباشد که کفران شود و جبران نشود .

این بی سر و پا را که جزوه یکی موسوم به «الهی نامه» است و دیگری به «نکات»،سخنی چند از آن دو به حضور سَمیّ سامی تقدیم بدارم .در نکات آورده ام:

نکته:نورانیّةُ القول علی قدر نورانیَّةِ القلب .

نکته:اسیر بطن اهل باطن نمی شود .

نکته:جزاء،نفس عمل است «و ما تُجزَونَ إلاّ ما کنتم تَعملون» صافّات/39 .

نکته:از انسان سر برود و سحر نرود .

نکته:مُلکت با عالم مُلک  است و خیالت با عالم مثال و عقلت با عالم عقول ؛ قابل حشر با همه ای و دارای سرمایة کسب همه ؛ صادق آل محمّد حقّ فرمود: «إنَّ اللهَ عزّ و جلّ خَلَقَ مُلکَهُ علی مِثالِ ملکوتِهِ و أسَّسَ ملکوتَهُ علی مِثالِ جَبَروتِهِ لِیَستَدِلَّ بِمُلکِهِ علی ملکوتِهِ و بملکوتِه علی جبروتِه» درست بخوان و درست بدان .

نکته:تا بیننده و گیرنده نشدی انسان نیستی .

نکته:انسان درختی است باژگونه که ریشة آن به سوی آسمان است،نبات از زمین می روید و انسان از آسمان و دیگر جانوران برزخند که آفریده ای اند نه آنچنان و نه اینچنین .بنگر که کدام یک از این سه گروهی .

نکته:هر کسی زارع و مزرعة خود است و نیّات و اعمالش،بذرهایش .بنگر تا در مزرعه خویش چه کاشتی و در قول رسول الله«صلّی الله علیه و آله و سلّم» : «الدنیا مزرعةُ الآخرة » دقّت کن .و به عبارت دیگر هر کس سفرة خود و مهمان سفرة خود است .

نکته:قرآن صورت کتیبة انسان کامل است و عالم صورت عینیّة حقیقت وی .

نکته:آنچه در احوال و اطوار سالک در خواب و بیداری عایدش می شود،میوه هایی است که از کمون شجرة وجودش بروز می کند .

نکته:از شاه اولیا امیرالمومنین علی «علیه السلام» سؤال کردند که وجود چیست؟ گفت: به غیر وجود چیست؟!

در «الهی نامه ام» گفته ام :

الهی به حقّ خودت حضورم ده .

الهی همه از تو دوا خواهند و حسن از تو درد .

الهی همه گویند بده و حسن گوید بگیر .

الهی همه برهان توحید خواهند و حسن دلیل تکثیر .

الهی اگر چه درویشم ولی داراتر از من کیست که تو را دارم .

الهی در ذات خود متحیّرم تا چه رسد در ذات تو .

الهی هر چه بیشتر دانستم نادانتر شدم،به ندانیم بیفزا .

الهی گروهی کوکو گویند و حسن هوهو.

الهی خنک آن کس که وقف تو شد .

الهی شکرت که این تهی دست پا بست تو شد .

الهی همه از مردن می ترسند و حسن از زیستن که این کاشتن است و آن درویدن .

الهی شب پره را در شب پرواز باشد و حسن را نباشد!

الهی خوشا آنانکه همواره بر بساط قرب تو آرمیده اند .

الهی خوشا آنانکه در جوانی شکسته شدند که پیری خود شکستگی است .

الهی حرفهایم اگر مشوّش است از دیوانه پراکنده خوش است .

ببخشید که سبب تضییع اوقات شریفتان شدم .اگر غرض ایتمار امر سرکار عالی نمی بود تا بدین حد یک طومار اطاله سخن روا نمی داشتم.

ترقّی و تعالی شما را از فیّاض علی الإطلاق مسئلت دارم . با دلی آرمیده می گویم: «خوش باش که عاقبت به خیر است تو را» .

قم ارادتمند صمیمی:حسن حسن زادة آملی

۱۶صفر ۱۳۹۶ ه.ق=۲۸/۱۱/۱۳۵۴ ه.ش

منبع:

وبلاگ حامل اسرار

نامه ها برنامه ها صفحات۱۶۰ الی ۱۶۶